“Αυτό που έκανε το Πολυτεχνείο να γίνει το “Πολυτεχνείο”, δεν είναι εκείνα που συνέβησαν μέσα στο υπό κατάληψη ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, αλλά όσα διαδραματίστηκαν έξω από αυτό. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν αρχικά γύρω από το Πολυτεχνείο και στη συνέχεια ξεχύθηκαν στους δρόμους της Αθήνας, συγκρότησαν διαδηλώσεις απ’ άκρου σ’ άκρο της πόλης, πανικόβαλαν τη φρουρά του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, έστησαν οδοφράγματα για να εμποδίσουν τη διέλευση των τεθωρακισμένων, πνίγηκαν στα δακρυγόνα και ξυλοφορτώθηκαν αγρίως από την Αστυνομία, στάθηκαν –κυριολεκτικά– μπροστά στις κάνες και δεν έκαναν πίσω παρά μόνο όταν πλέον μετρούσαν στις τάξεις τους εκατοντάδες τραυματίες και τους πρώτους νεκρούς. Πρόκειται για αυτούς που, ακόμη πιο εντυπωσιακό, τις επόμενες ημέρες, ενώ η εστία του Πολυτεχνείου είχε πλέον συντριβεί, εγκατέλειψαν τα σχολεία τους και τις δουλειές τους και διαδήλωναν ανάμεσα στα πυρά των αστυνομικών, των ακροβολιστών και των τεθωρακισμένων, μετρώντας νέα –και περισσότερα– θύματα. Την ιστορία εκείνων των αφανών ηρώων της εξέγερσης του 1973 επιχειρεί να καταγράψει (με ασυγχώρητη καθυστέρηση πενήντα ετών) αυτό το βιβλίο.”
Λεωνίδας Φ. Καλλιβρετάκης, Το Πολυτεχνείο έξω από το Πολυτεχνείο – Οι αφανείς πρωταγωνιστές της εξέγερσης του 1973, εκδ.Θεμέλιο, Αθήνα, 2023.
Η μαρτυρία του Οδυσσέα Γιουντέρη από το Πλωμάρι και ο αργός θάνατός του
Η μαρτυρία του Λέσβιου αγωνιστή του Πολυτεχνείου, όπως κατατέθηκε τον Οκτώβρη του 1975 στη δίκη των πρωταιτίων της Χούντας, περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη.
Ο 26χρονος μηχανοξυλουργός Οδυσσέας Δ. Γιουντέρης από τη Μυτιλήνη, που είχε υπηρετήσει τη θητεία του στο επίλεκτο σώμα των Πεζοναυτών, πήρε ενεργό μέρος στην εξέγερση του 1973: “Σκοπό είχαμε”, ανέφερε ο ίδιος στην κατάθεσή του στη δίκη που έγινε το 1975, “να γκρεμίσωμε το τυραννικό καθεστώς που κυβερνούσε την Ελλάδα. Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν από το Πολυτεχνείο με τους φοιτητές και την Παρασκευή συμμετείχε σχεδόν όλος ο λαός της Αθήνας”. Από τις πέντε το απόγευμα εκείνης της Παρασκευής, 16 Νοεμβρίου 1973, κατέβηκε από το σπίτι του στα Νέα Λιόσια και βρέθηκε στο χώρο έξω από το Πολυτεχνείο. Γύρω στις 7 η ώρα, συμμετείχε στη διαδήλωση που ξεκίνησε προς τα Χαυτεία: “Ήμουν μεταξύ των πρώτων. Είχαμε σκοπό να πάμε στο Σύνταγμα, αλλά στα Χαυτεία συναντήσαμε μεγάλη δύναμη αστυνομικών, η οποία μας διέλυσε με δακρυγόνα. Κατόπιν αυτού, γυρίζαμε στους δρόμους σε μικρές ομάδες γύρω από το Πολυτεχνείο». Στις 9 το βράδυ, βρέθηκε μπροστά στο Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως: “Εκεί πυροβολούσαν και σε μια στιγμή είδα ένα νεαρό άτομο να πιάνει την κοιλιά του τραυματισμένο και να πέφτει κάτω στην άσφαλτο”.
(Η μαρτυρία του Γιουντέρη είναι ακριβής. Το “νεαρό άτομο” στο οποίο αναφέρεται ήταν ο 17χρονος μαθητής Διομήδης Κομνηνός, ο οποίος συμμετείχε σε μια εθελοντική ομάδα τραυματιοφορέων έξω από το Πολυτεχνείο που βοηθούσε τους κτυπημένους κυρίως από τα πυρά της φρουράς του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως και είχε δεχθεί μια σφαίρα στην καρδιά. Μεταφέρθηκε ημιθανής στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ερυθρού Σταυρού, όπου και διαπιστώθηκε ο θάνατός του).
Γύρω στις 11 το ίδιο βράδυ, ενώ βρισκόταν μαζί με άλλους διαδηλωτές στη γωνία των οδών Μάρνη και Φαβιέρου, κοντά στην πλατεία Βάθης, δέχθηκε άγρια επίθεση από αστυνομικούς που τον κτύπησαν με κλομπς και τον τραυμάτισαν σοβαρά στο κεφάλι και το σώμα.
Ωστόσο, αν και τραυματισμένος, ο Γιουντέρης κατέβηκε ξανά στο κέντρο της Αθήνας την επομένη, Σάββατο 17 Νοεμβρίου, και ήταν παρών στις αιματηρές επιθέσεις των στρατιωτικών δυνάμεων κατά του πλήθους: “Γύρω στις 10.30 ευρέθηκα κάτω στο Μετρό της Ομόνοιας και όταν βγήκα από την πλευρά της Γ’ Σεπτεμβρίου, είδα να σηκώνουν έναν τραυματισμένο, ενώ δίπλα βρισκόταν ένα άρμα μάχης Μ48, πάνω στο οποίο ήταν ένας λοχίας που πυροβολούσε. Ένας άλλος πολίτης ούρλιαζε από τον πόνο, κρατώντας τα γεννητικά του όργανα”.
(Η μαρτυρία του Γιουντέρη επιβεβαιώθηκε και από την έρευνά μας. Ο τραυματισμένος στα γεννητικά του όργανα ήταν ο 24χρονος φοιτητής της Νομικής Χρήστος Τσουραμάνης, ο οποίος τελικώς επιβίωσε).
Στη συνέχεια, ο Γιουντέρης επιχείρησε μαζί με έναν φίλο του να πλησιάσουν προς το Πολυτεχνείο αλλά εμποδίστηκαν από τους αστυνομικούς και βρέθηκαν στην οδό Αχαρνών, στο ύψος της οδού Παρασίου: “Εκείνη την ώρα έρχονταν πίσω μας τρία άρματα. Κρυφτήκαμε σε μια είσοδο. Το τελευταίο άρμα έριξε μια ριπή από 20 περίπου σφαίρες” και είδε “να πυροβολείται κάποιος που τα εντόσθιά του πετάχτηκαν στο δρόμο”.
(Και στην περίπτωση αυτή, η μαρτυρία του Γιουντέρη επιβεβαιώθηκε από την έρευνά μας. Ο άνθρωπος που είδε ήταν ο 43χρονος Αλέξανδρος Βασίλειος Καράκας, που είχε τραυματιστεί θανάσιμα στην κοιλιά από τη ριπή του μυδραλίου και μεταφέρθηκε απευθείας στο Νεκροτομείο, όπου διαπιστώθηκε ο θάνατός του)…
Σε δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ, στις 21 Ιανουαρίου 1977, ο δημοσιογράφος Νικηφόρος Αντωνόπουλος, αναφέρεται στον αργό θάνατο του Οδυσσέα Γιουντέρη :
Πέθανε στον Ερυθρό ο Οδυσσέας Γιουντέρης
Είχε τραυματιστεί στις 16 Νοέμβρη 1973. ‘Ενα ακόμη θύμα στους νεκρούς του Πολυτεχνείου.
Ένα ακόμη θύμα προστέθηκε στους νεκρούς του Πολυτεχνείου – τρία χρόνια και δυο μήνες μετά τη μεγάλη σφαγή που οργάνωσε η χούντα:
Ο Οδυσσέας Γιουντέρης, 29 χρονών, μηχανοξυλουργός, πέθανε χθες στις 2.20 το πρωί στον Ερυθρό Σταυρό, από αιμάτωμα στον εγκέφαλο που του προξένησε ο τραυματισμός του στο κεφάλι το βράδυ της 16ης Νοεμβρίου 1973 έξω από το Πολυτεχνείο.
Ο Γιουντέρης υπέφερε μετά τον τραυματισμό του από μετατραυματική επιληψία, που του σακάτεψε κυριολεκτικά τη ζωή, για να τον οδηγήσει τελικά χθες τα ξημερώματα στο θάνατο, αφού επί ένα ολόκληρο μήνα νοσηλεύτηκε στον Ερυθρό Σταυρό, χωρίς να συνέλθει καθόλου σ’ όλο αυτό το διάστημα…
Οι συνέπειες από τα κτυπήματα στο κεφάλι του εκδηλώθηκαν μετά από 9 μήνες. Ξαφνικά, εκεί που δούλευε πάνω στην κορδέλα του ξυλουργείου, έπαθε την πρώτη κρίση επιληψίας που του στοίχησε και τα δάχτυλα του χεριού του, που τα “έφαγε” η κορδέλα… Από εκείνη τη μέρα, έγινε μαρτυρική ή ζωή του, καθώς ή μία κρίση διαδέχονταν την άλλη. Ζούσε στα Νέα Λιόσια, πάθαινε δε συχνές λιποθυμικές κρίσεις και δεν μπορούσε να εργάζεται συνέχεια. Που και που, έκανε μεροκάματα σε οικοδομές…
Τον τελευταίο, μάλιστα, καιρό, είχε αρχίσει να μειώνεται και η όρασή του, ενώ οι κρίσεις γινόντουσαν όλο και πιο συχνές. Πριν από ένα μήνα, μια κρίση επιληψίας τον βρήκε στο δρόμο. Τον πήραν οι περαστικοί και τον μετέφεραν στον Ερυθρό Σταυρό, όπου και νοσηλεύθηκε στη Νευρολογική Κλινική με την ένδειξη “Μετατραυμαυματική Επιληψία”. Από εκείνη τη στιγμή που έπεσε στο δρόμο, ο Οδυσσέας Γιουντέρης δεν συνήλθε. Μόνο μερικές άναρθρες κραυγές έβγαζε… μέχρι τη στιγμή που πέθανε χθες τα ξημερώματα…
Ο Λεωνίδας Φ. Καλλιβρετάκης γεννήθηκε στα Χανιά το 1953. Το 1977 αποφοίτησε από το Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία και το 1983 υποστήριξε με επιτυχία τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Από το 1988 εργάζεται ως ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, όπου το 2001 εξελέγη Διευθυντής Ερευνών. Έχει δημοσιεύσει, μεταξύ άλλων, βιβλία και άρθρα γύρω από την πολιτική, στρατιωτική, οικονομική και κοινωνική ιστορία του 19ου και 20ού αιώνα, την ιστορία της πόλης των Αθηνών, τα νεανικά κινήματα αμφισβήτησης του μεταπολεμικού κόσμου και όψεις της στρατιωτικής δικτατορίας 1967-1974.
