Σήμερα είναι η επέτειος μνήμης της Αρμενικής Γενοκτονίας. Ως άτομο αρμενικής καταγωγής θα ήθελα να μοιραστώ τις σκέψεις, αλλά και κάποιους προβληματισμούς μου.
Πριν από 105 χρόνια (1915), το κράτος των Νεότουρκων αποφάσισε την συνέχιση της εξόντωσης των Αρμενίων που κατοικούσαν στα εδάφη της Ανατολίας. Το σχέδιο αυτό είχε αρχικά ξεκινήσει είκοσι χρόνια νωρίτερα από τον Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β΄, ο οποίος διέταξε την σφαγή των Αρμενίων, με αποτέλεσμα, στην πρώτη αυτή φάση των δολοφονιών, να σκοτωθούν περίπου 300.000 άνθρωποι. Οι δολοφονίες συνεχίστηκαν το 1909 και τότε θανατώθηκαν ακόμα 20.000 Αρμένιοι στην Επαρχία των Αδάνων, μετά την επιστροφή του Σουλτάνου στην εξουσία.
Στις 24 Απριλίου 1915 λοιπόν, το καθεστώς των Νεότουρκων συνέλαβε εκατοντάδες σημαίνουσες προσωπικότητες της αρμενικής κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη, πολιτικούς, κληρικούς και διανοουμένους, με σκοπό να αφήσουν «ακέφαλους» τους Αρμένιους της Αυτοκρατορίας. Η συνέχεια είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όλους: μέσα στους επόμενους μήνες εκατοντάδες χιλιάδες Αρμένιοι σφαγιάστηκαν, εκτοπίστηκαν, βασανίστηκαν ή πέθαναν από τις φοβερές κακουχίες. Σύμφωνα με υπολογισμούς ειδικών τα θύματα της γενοκτονίας ξεπερνούν το 1,5 εκατομμύριο. Αυτός είναι και ο παγκοσμίως γενικά αποδεκτός αριθμός.
Πολλοί επιστήμονες, ακαδημαϊκοί και πολιτικοί διαφωνούν ως προς τον αριθμό αυτόν. Άλλοι κάνουν λόγο για 600.000, άλλοι για 800.000, ενώ άλλοι μιλούν για 1,8 εκατομμύρια θύματα. Όποιος και να ήταν ο αριθμός είτε 600.000, είτε 1,8 εκατομμύρια, πρόκειται για αριθμούς φρίκης. Στην σφαγή της Σρεμπένιτσα σκοτώθηκαν κάτω από 10.000 άνθρωποι, όμως αυτή αναγνωρίζεται ως γενοκτονία. Άρα, αυτό που έχει σημασία είναι ότι υπήρξε ένα καλά οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης των Αρμενίων. Μια γενοκτονία που ο Αδόλφος Χίτλερ θαύμαζε και από την οποία εμπνεύστηκε τις γενοκτονίες που οργάνωσε το ναζιστικό καθεστώς.
Το βασικό ζήτημα για όλους μας, επομένως, Αρμένιους ή μη, είναι η δικαίωση των ψυχών που χάθηκαν, η επίσημη αναγνώριση της γενοκτονίας. Δεν νοείται να μην έχει αναγνωριστεί η γενοκτονία αυτή από το σύνολο της διεθνούς κοινότητας και μάλιστα χάριν (μικρο)πολιτικών σκοπιμοτήτων. Είναι αδιανόητο λαοί που υπέστησαν γενοκτονίες οι ίδιοι να μην έχουν αναγνωρίσει εκείνες των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας. Αυτό είναι αντικειμενικά άκρως υποκριτικό έως πολιτικά ανήθικο.
Κάθε χρόνο, σας εξομολογούμαι, όταν πλησιάζει η μαύρη αυτή επέτειος, το αίσθημα της αδικίας και της απογοήτευσης μεγαλώνει μέσα μου. Ταυτόχρονα, όμως, μου έρχεται στο μυαλό κάτι το οποίο κάθε χρόνο γίνεται ολοένα και πιο έντονο. Ο «θεσμός» της μνήμης. Το να μην λησμονούμε το παρελθόν και να αγωνιζόμαστε για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης αποτελούν βασικά καθήκοντα όλων όσων θέλουν να αποκαλούνται άνθρωποι, ιδίως δε όσων είμαστε απόγονοι εκείνων που επέζησαν.
105 χρόνια μετά την έναρξη της γενοκτονίας, κάθε 24 Απριλίου, ο περισσότερος κόσμος θυμάται ότι το ζήτημα της γενοκτονίας υφίσταται. 105 χρόνια μετά, το ζήτημα αυτό συνεχίζει να επηρεάζει τις πολιτικές αποφάσεις πολλών κρατών.
Με το να θυμόμαστε, πετυχαίνουμε πολλά: καταρχάς, τιμάμε αυτούς που χάθηκαν. Επίσης, υπενθυμίζουμε στην διεθνή κοινότητα την υποχρέωσή της για την αποτελεσματική πρόληψη και καταδίκη των γενοκτονιών και των λοιπών εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Τέλος, η διατήρηση της μνήμης αποτελεί από μόνη της την δύναμη εκείνη που αποτρέπει την διάπραξη νέων γενοκτονιών. Αυτό αποδεικνύεται με το εξής ιστορικό γεγονός: Όταν ο Χίτλερ παρουσίαζε το σχέδιό του για την εξόντωση των Πολωνών, ώστε να αποκτήσουν οι Γερμανοί τον ζωτικό χώρο που επιθυμούσαν, ανέφερε: «Ποιος άλλωστε θυμάται σήμερα την εξόντωση των Αρμενίων;».
Σε λιγότερο από έναν μήνα είναι και η επέτειος της γενοκτονίας των Ποντίων. Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξει πολύ μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων για την αναγνώριση των γενοκτονιών τους. Θα τολμήσω να πω, μάλιστα, ότι ουσιαστικά πρόκειται για μία γενοκτονία, όχι για τρεις. Οι Νεότουρκοι, στηριζόμενοι στον παντουρκισμό, στόχευαν στην δημιουργία ενός έθνους – κράτους στο οποίο δεν θα υπάρχουν χριστιανικές μειονότητες. Με λίγα λόγια, ήθελαν να εξοντώσουν τους χριστιανούς εν γένει. Κατά την ταπεινή μου άποψη, στις αρχές του 20ου αιώνα έγινε μία γενοκτονία: αυτή κατά των γηγενών χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, δηλαδή των Αρμενίων, των Ελλήνων και των Ασσυρίων. Ένας ακόμα λόγος για τον οποίο είναι επιτακτική η περαιτέρω συνεργασία μεταξύ των τριών λαών.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω και πάλι την σημασία της μνήμης. Χωρίς αυτήν η γενοκτονία των Αρμενίων θα είχε ξεχαστεί. Προσωπικά είμαι υπέρ του να κοιτάμε μπροστά και να προχωράμε. Αυτό ωστόσο απαιτεί και την γνώση της ιστορίας μας, διότι μόνον αυτή θα μας δώσει τα εφόδια για να προχωρήσουμε, όσο κοινότοπο κι αν ακούγεται αυτό. Εξάλλου, πώς θα αγωνιστούμε για το μέλλον μας αν δεν αγωνιζόμαστε για την αναγνώριση των αδικιών που έγιναν εις βάρος μας στο παρελθόν;
